Αποποίηση Κληρονομιάς

Μετά το θάνατο κάποιου, όλη η περιουσία του κληρονομείται από τους κληρονόμους που είτε είναι οι στενοί συγγενείς του, είτε τα πρόσωπα που έχει καταδείξει ο ίδιος στη διαθήκη του. Η περιουσία που κληρονομείται αποτελείται από το ενεργητικό και από το παθητικό, όπως αυτό αποτιμάται σε χρήμα. Με άλλα λόγια τα χρέη που έχει κάποιος από δάνεια, από οφειλές στην εφορία ή σε ασφαλιστικά ταμεία κληρονομούνται με τον ίδιο τρόπο που κληρονομούνται και τα ακίνητα, οι τραπεζικές καταθέσεις, τα κοσμήματα κτλ.

Στις περιπτώσεις στις οποίες το παθητικό της περιουσίας υπερβαίνει το ενεργητικό, ο κληρονόμος δεν έχει συμφέρον να αποδεχτεί την κληρονομιά. Για παράδειγμα, όταν η περιουσία του θανόντος συνίσταται σε ένα ακίνητο και σε ληξιπρόθεσμες οφειλές από δάνεια, το ύψος των οποίων υπερβαίνει την εμπορική αξία του ακινήτου, είναι πιο συμφέρον για τον κληρονόμο να αποποιηθεί την κληρονομιά.

Η αποποίηση της κληρονομίας είναι η δήλωση βούλησης του προσωρινού κληρονόμου ότι δεν δέχεται την κληρονομιά και δεν επιθυμεί να καταστεί οριστικός κληρονόμος. Ο κληρονόμος έχει τέσσερις (4) μήνες προθεσμία , από τότε που έλαβε γνώση της επαγωγής, να αποποιηθεί την κληρονομιά. Η προθεσμία αυτή παρατείνεται μέχρι το ένα έτος σε περίπτωση που ο κληρονόμος είναι κάτοικος εξωτερικού ή σε περίπτωση που η επαγωγή έγινε όσο ο κληρονόμος κατοικούσε στην αλλοδαπή. Κάθε ενέργεια για την αποποίηση είναι πολύ σημαντικό να γίνει μέσα στην παραπάνω προθεσμία, ειδάλλως μετά το πέρας αυτής, η αποποίηση θα είναι άκυρη και η κληρονομιά θα θεωρηθεί ότι έγινε αποδεκτή.

Η δήλωση της αποποίησης γίνεται στη Γραμματεία του Ειρηνοδικείου του τόπου θανάτου του διαθέτη. Πρέπει να σημειωθεί πως η αποποίηση δε μπορεί να είναι τμηματική. Άπαξ και γίνει, θα αφορά στο σύνολο της περιουσίας και θα είναι αμετάκλητη. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί επίσης σε τυχόν ενέργειες του κληρονομούμενου που μπορούν να ερμηνευθούν ως σιωπηρή δήλωση αποδοχής της κληρονομιάς όπως π.χ. η κατοχή ενός ακίνητου, η κίνηση του τραπεζικού λογαριασμού του θανόντος, η προσκόμιση των δικαιολογητικών που πιστοποιούν την κληρονομική του ιδιότητα με σκοπό την διαχείριση της κληρονομιαίας περιουσίας κ.α. Επιπλέον δήλωση αποποίησης που γίνεται πριν από το χρόνο της επαγωγής είναι άκυρη. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως κάποιος μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομιά μόνο εφόσον αποκτήσει την ιδιότητα του κληρονόμου, είτε αφότου κληθεί από το συμβολαιογράφο λόγω διαθήκης, είτε αφότου μάθει το χρονικό του θανάτου του κληρονομούμενου και είναι ο μοναδικός ή ο πλησιέστερος συγγενής του τελευταίου.

Σε περίπτωση αποποίησης της κληρονομιάς, η κληρονομιά επάγεται στους κληρονόμους του αποποιήσαντος κληρονόμου. Σ αυτό το σημείο λοιπόν ο αποποιήσας θα πρέπει να δώσει ιδιαίτερη προσοχή σε περίπτωση που υπάρχουν τέκνα διότι η τυχόν κατάχρεη κληρονομιά επάγεται σε αυτά. Εάν αυτό συμβεί, η προθεσμία αποποίησης των τέκνων αρχίζει από τη γνώση της αποποίησης του γονέα τους και την εξ’ αιτίας αυτής επαγωγή της κληρονομιάς σ’ αυτά, τα ίδια. Ειδικότερα, σε περίπτωση ανηλίκου που τελεί υπό γονική μέριμνα το στοιχείο της γνώσης, προκειμένου να αρχίσει να τρέχει η αποκλειστική προθεσμία της αποποίησης, κρίνεται στο πρόσωπο των γονέων του. Δηλαδή, η τετράμηνη προθεσμία ξεκινά από τότε που οι γονείς του ανήλικου έμαθαν ότι το τέκνο τους κατέστη κληρονόμος.

Για παράδειγμα: ο ηλικιωμένος Π αποβιώνει στις 20/11/2017 χωρίς να έχει συντάξει διαθήκη και έχοντας ένα μοναχογιό τον Α. Ο τελευταίος από τη στιγμή που μαθαίνει το θάνατο του πατέρα του, γνωρίζει ότι είναι ο μοναδικός κληρονόμος και σκέφτεται να αποποιηθεί την κληρονομία επειδή ο πατέρας του είχε πολλά χρέη. Αρχίζει λοιπόν για τον Α στις 21/11/2017 η τετράμηνη προθεσμία αποποίησης και προβαίνει στις 3/12/2017 σε δήλωση αποποίησης στο Ειρηνοδικείο. Από τη στιγμή της αποποίησης του Α κληρονόμοι του Π καθίστανται τα ανήλικα τέκνα του Α, Β και Γ. Εφόσον λοιπόν ο Α προέβη σε αποποίηση κληρονομιάς γνωρίζει ότι πλέον κληρονόμοι του πατέρα του είναι τα ανήλικα τέκνα του και η προθεσμία αποποίηση για λογαριασμό τους ξεκινά από τις 4/12/2017 (την επόμενη από την αποποίηση του Α).
Όταν πρόκειται για ανήλικο τέκνο, η αποποίηση πρέπει να γίνει από τους γονείς του αφού αυτοί εξασφαλίσουν ειδική άδεια γι’ αυτό μετά την έκδοση δικαστικής απόφασης. Η αίτηση για την έκδοση σχετικής απόφασης κατατίθεται από τους γονείς του ανηλίκου στη γραμματεία του κατά τόπον αρμόδιου Ειρηνοδικείου, που είναι το Ειρηνοδικείο του τόπου κατοικίας του τέκνου, το οποίο θα συνεδριάσει με τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας. Η αίτηση αυτή πρέπει επίσης να επιδοθεί, εντός της προθεσμίας που θα τάξει το Ειρηνοδικείο, στον αρμόδιο Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών, ήτοι στον Εισαγγελέα της ίδιας περιφέρειας στην οποία ανήκει το Ειρηνοδικείο στο οποίο κατατέθηκε η αίτηση. Η έκθεση επίδοσης προς τον Εισαγγελέα πρέπει να προσκομιστεί κατά τη συζήτηση της αίτησης στο δικαστήρια, διαφορετικά η συζήτηση θα κηρυχθεί απαράδεκτη.

Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που ο γονέας αφήνει να παρέλθει άπρακτη η τετράμηνη προθεσμία είτε επειδή αμελεί, είτε επειδή εσφαλμένα πιστεύει πως ο ανήλικος θα μπορέσει να αποποιηθεί ο ίδιος όταν γίνει 18 χρόνων. Αν η τετράμηνη προθεσμία παρέλθει άπρακτη, η κληρονομιά θεωρείται πως έγινε δεκτή από τα τέκνα. Η αποδοχή αυτή είναι πλασματική, εφόσον δεν οφείλεται πραγματικά στη βούληση του ανηλίκου να γίνει κληρονόμος, αλλά σε έκπτωση από το δικαίωμα αποποίησης, λόγω παρέλευσης της τετράμηνης προθεσμίας. Μοναδική δυνατότητα ακύρωσης της αποδοχής είναι τότε η εκ των υστέρων άσκηση αγωγής ακύρωσης λόγω ουσιώδους πλάνης ενώπιον του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Η πλάνη μπορεί να συνίσταται για παράδειγμα στην εσφαλμένη αντίληψη του γονέα ότι η τετράμηνη προθεσμία για το ανήλικο τέκνο αδρανεί όσο αυτό παραμένει ανήλικο.

Δεν είναι καθόλου περιττό να προστεθεί επίσης πως εφόσον αποποιηθεί και ο κληρονόμος του πρώτου αποποιήσαντος, η κληρονομιά επάγεται στον δικό του κληρονόμο. Για παράδειγμα αν μετά το θάνατο του παππού Π, αποποιηθεί την κληρονομιά η κόρη Κ και η ανήλικη εγγονή Ε (κόρη της Κ) η κληρονομιά θα επαχθεί στα αδέρφια του Π (στους Α και Β) τα οποία θα πρέπει κι αυτά, εφόσον τον επιθυμούν, να την αποποιηθούν εντός τετραμήνου και αντίστοιχα στη συνέχεα τα τέκνα των Α και Β (δηλαδή τα ανίψια του θανόντος Π). Η σταδιακή αυτή αποποίηση μπορεί να φτάσει μέχρι και την τέταρτη τάξη που συνίσταται στα ανίψια, ξαδέρφια και τους προπαππούδες και τις πρόγιαγιάδες του αποβιώσαντος.

Στην πραγματικότητα, τα ζητήματα αποποίησης της κληρονομιάς είναι πολύ πιο σύνθετα απ’ όσο οι περισσότεροι φαντάζονται και είναι σημαντικό να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή σε κάθε ενέργεια διαχείρισης της κληρονομιαίας περιουσίας, προκειμένου κανένας να μη βρεθεί προ εκπλήξεως.

Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε με τα γραφεία μας στα τηλέφωνα 2310553162, 2310553162, 2103214765 ή ηλεκτρονικά στο info@pglaw.gr.